Xorvatiya. Kəşflər diyarı

Photo by Hrvoje Klarić

Yəqin ki, Xorvatiyanın 1,31 kiloqram ağırlığında olan dünyanın ən böyük trüfelin vətəni olduğunu bilirsiniz. Eləcə də cəmi 17 nəfər əhalisi olan Humun dünyanın ən kiçik şəhəri olduğunu, Xvar adasının lavanda tarlaları ilə tanındığını və “Taxt-tac oyunları”nın Dubrovnikdə çəkildiyini bilirsiniz. Yəqin siz, XIII Lui qalstuku köynək yaxalarını saxlamaq üçün boyunlarına şərf bağlayan xorvat muzdlulardan ilhamlanaraq icad etditini də bilirsininiz. Xorvatiyanın Zadarda dalğaların təsiri altında səslər çıxaran unikal Dəniz Orqanına ev sahibliyi etdiyi, həmçinin burada hər zövqə uyğun ən gözəl çimərliklərin və Dalmatiyanın heyrətamiz təbii mənzərələrin dünyanın hər yerindən turistləri cəlb etdiyi haqqında da məlumatlısınız...

Photo by Spencer Davis on Unsplash

Photo by Arber Pacara on Unsplash

Photo by Mike Swigunski on Unsplash

Photo by Marcus Löfvenberg on Unsplash

Photo by Oliver Sjöström on Unsplash

Xorvat ruhu

Bütün bu faktlar olmadan Xorvatiya haqqında məqalə yazmaq nalayiqdir. Mən isə ən başlanğıcda onlarla vidalaşmaq istəyirəm. Bəli, onlar heyranedicidir, lakin mən qalalar və üzüm bağları, dağlar və göllər, gülüş və qarşılıqlı yardımdan ibarət bu gözəl ölkə ilə nəinki ehtirasla təəccübləndirmək, həm də onu ziyarət etmək üçün ruhlandırmaq, ilham vermək istəyirəm. Aşağıdakılar oxucuya çatdırmaq istədiklərimdən yalnız ən mühümüdür. Məni ilhamlandıran və bunun sayəsində bu kiçik, günəşlə öpüşən ölkəyə (burada günəş orta hesabla ildə 2700 saat parlayır ki, bu da Yunanıstan və ya İspaniyadan çoxdur) aşiq olduğum haqqındadır...

Beləliklə, insan üçün nə vacibdir? Bizim üçün əlda olunmayan, tapılmayan, dünyaya gəldiyimiz zamandan içimizdə gizlənən təbii daxili dəyər nədir? Bu o qədər vacibdir ki, bəzən bu barədə danışmağı da unuduruq? Təbii ki, içimizdəki uşaq. O həmişə bizimlə olan bir yetkinin çox qatlı maskaları arxasında gizlənir, və biz onu – təssüflər olsun ki, – bəzən şəraitin təsiri altında unuduruq. O isə görünüşün təravətini, hisslərin səmimiliyini və yaradıcılığını qoruyub saxlayan əsl Mənlikdir. Onun rahatlığa, sevgiyə, qayğıya və tanınmağa ehtiyacı var. Səmimi məqaləmi isə adaların dörd rəqəmli sayı kimi unikal olmayan, lakin ondan az əhəmiyyət kəsb etməyən, dünyanın ən girintili sahillərindən biri və artıq qeyd olunan günəş saatı ilə Xorvatiyanı əsl çimərlik utopiyası edən faktla başlamaq istəyirəm.

Photo by Marco Mons on Unsplash

Xorvatiya hər 100 000 əhaliyə bir ağır cinayət nisbəti ilə Avropanın ən təhlükəsiz ölkələri arasında üçüncü yeri tutur. Hətta yerli sakinlər də heç nədən narahat olmadan avtomobilləri açıq, açarları alışqanda qoyurlar. Bundan əlavə, Xorvatiya onlarla namizəd arasında Balkan bölgəsində ən yüksək həyat standartına malikdir. Buradakı insanlar o qədər açıq və pozitivdirlər ki, istər-istəməz özünü evdə, divarların arxasında, otağında olduğu kimi azad və təhlükəsiz hiss edirsən. Özümüzü uşaq kimi açıq və sadəlövhcəsinə, tək olduğumuz zaman, mühakimə olunmaqdan utanmadan, təhlükəsizliyimizdən narahat olmadan, təhdidlər və gizli niyyətlər gözləmədən apara bilərik. Və bayramın rahat ab-havasına qoşulduqda; Xorvatiya sehrinin sonsuzluğunu və müxtəlifliyini dərk edərək, biz açılışırıq; beləliklə, əsl kəşflərin və sürprizlərin vaxtı gəldi!

Vacib xəbərdarlıq: Xorvatiyanı yalnız istehlakçı nöqteyi-nəzərindən, bir çox başqa ölkələrdən biri kimi qəbul etsəniz, kəşflər sizdən yan keçəcək. Bu bölgəyə daha yaxından baxın, ona xas olan incəlikləri axtarın. Məhz bu fərqlər Xorvatiyanı Xorvatiya edir. Tənbəl bir turistin gözləntilərini yerinə yetirən standart parlaq mənzərələri kameraya çəkən başqa ölkədəki tətillər haqqında adi səyahət bloqları deyil, lakin Xorvat ruhu ilə dolu, linzalara, mikrofonlara və jurnalistlərə əhəmiyyət vermədən hər gün orada baş verən real hekayələr.

Riyeka: Ömürlük Şəkillər

Özümə klassikin ifadəsini sərbəst şəkildə dəyişməyə icazə verəcəm: Həyat bir səyahətdir, insanlar da onun turistidir. Həyat boyunca biz digər səyahətçilərlə tanış olur, təcrübə və təəssüratlarımızı bölüşür, bir-birimizə kömək və dəstək oluruq. Biz yaddaş soyuducumuzun qapısında ən parlaq səhnələrin fotoşəkilləri və maqnitləri kimi əbədi olaraq qalan bir çox kəşf və möcüzələrlə, istənilən mənzərədən daha çox fəth edəcək səhnələrlə qarşılaşırıq.

Photo by Valter Stojšić

Photo by Valter Stojšić

Uzun illər yaddaşlarda qalacaq belə parlaq hadisələrdən biri də Riyekadakı karnavaldır; ləzzət və sürprizlə dolu inanılmaz macəra, rəngarəng müxtəlif geyimlər, maskalar, musiqi və rəqslər. Bu həyat bayramının miqyası və qızğın ab-havası sizi bütün problemləri unutdurur, və siz onun hər dəqiqəsindən həzz alır, özünüzü nağıldakı kimi hiss edirsiniz. Paradda iştirak edin, heyrətamiz personajlarla şəkil çəkdirin, yerli şirniyyat və içkilərdən dadın. Bu günlərdə bütün şəhəri bürüyən sevinc və azadlıq atmosferindən həzz alın, – və siz bu təcrübəni yenidən təkrarlamaq istəyəcəksiniz.

Photo by Petar Fabijan

Riyeka karnavalı Xorvatiyanın ən böyük və ən məşhur, Venesiya, Avstriya karnavallarının elementlərinin unikal şəkildə birləşdirən və hər il dünyanın hər yerindən minlərlə iştirakçı və tamaşaçı toplayan slavyan maskalanma festivallarıdır. Bayram şənliyi karnavalın rəsmi elan edilməsindən əvvəl meriyanın eyvanından başlayır. Yürüşün keçəcəyi küçə və meydanlar səliqəli dekorasiya ilə bəzədilir, və başlamazdan bir həftə əvvəl burada karnavalın uşaq versiyası keçirilir. Sonra maraq yerli aktyor qrupları tərəfindən gücləndirilir, və yalnız bundan sonra əsas parad başlayır. Şəhərin əsas küçəsi olan Korzoda (səsvermə nəticəsində) seçilmiş karnaval kraliçası və baronu peyda olur, onları qızların canlandırdığı “Mavrlar” müşayiət edir. Onların arxasında nağaraların və milli motivlərin sədaları altında inək kimi geyinmiş zəng çalanlar gedir. Onların vəzifəsi qışın mənfi ruhlarını qovmaq və məhsuldar baharı qarşılamaqdır. Bundan əlavə, axşam saatlarına qədər müxtəlif mövzularda müasir rəqslər nümayiş etdirilir. Ölkənin hər yerindən tələbə və korporativ komandalar istədikləri kimi geyinirlər: gəzən müqəvvalar, “Ulduz Döyüşləri”nin fırtınalı döyüşçüləri, şən romalılar, komik kitab superqəhrəmanları... Onların hər hərəkəti dəqiq hazırlanmışdır, üzlərindəki baxışlar isə hər bir iştirakçının rola tam qərq olunduğunu nümayiş etdirir! Məhz bu həvəslə də Xorvatlar cazibədardırlar: o qədər təşəbbüskardırlar ki, burada klassikin ifadəsini dəyişməyəcəm. Həyat bir oyundur, insanlar da onun aktyorudur!

Photo by Petar Fabijan

Photo: Rijeka TZ/Rijeka Carnival

Bu şəhər təkcə interaktiv xüsusiyyətləri ilə yadda qalmayacaq. Memarlıq gözəlliyinin təsvirləri uzun müddət sizinlə qalacaq: bunlar “Modella”, “Adria” və ya “Brown-Biro” saraylarının əzəmətli fasadları, Müqəddəs Məryəm, Müqəddəs Jerom və ya Kapuçin kilsələrinin nəfəs kəsən salonlarıdır. İlk “Mac”-dan tutmuş nisbətən müasir qadcetlərə qədər nadir kompüter avadanlığı parçaları olan “Peek&Poke” kompüterlərinin retro muzeyi sizə xoş nostalji hissini yaşadacaq. Siz nəinki eksponatlara heyran ola bilərsiniz, həm də onları hərəkətdə sınaya, sevimli “Pac-Man” oynaya və ya BASIC dilində proqramlaşdırma haqqında qalın divarlı “Windows” jurnalını vərəqləyə bilərsiniz. Daha dekadent əhval-ruhiyyə axtarırsınızsa, səhrada “itirilmiş” və demək olar ki, hopmuş nəhəng Jakal dəyirmanının xarabalıqlarını ziyarət edin. Və ya Krk adasındakı tərk edilmiş kabus oteli Haludovo! Ömürlük şəkillər məhz buradadır!

Dubrovnik: Əbədi bayram

Photo by Markus Clemens on Unsplash

Ölkənin ən cənubunda yerləşən Dubrovnik çox günlük tətilə, Dubrovnik Yay Festivalına tamamilə qərq olunmuş daha bir Xorvat şəhəridir. İkinci Dünya Müharibəsindən dərhal sonra bəşəriyyət bir-birindən qapalı olan iki düşərgəyə bölünən zaman şəhər uzun müddət iki fərqli dünyanı birləşdirən platformaya çevrildi. Burada Şərqi və Qərbi Avropanın sənətçiləri şəhər divarlarından kənarda dünyada baş verən hər şeyi unudaraq görüşə və ünsiyyət qura, fikir mübadiləsi apara və ideyaların həyata keçirilməsi üzərində işləyə bilərdilər. Dubrovnik bu ruh azadlığını tam qoruyub saxlayıb: bu gün də onun ərazisinə addım ataraq bütün çətinlikləri dərhal unudursan.

Photo by Spencer Davis on Unsplash

Müxtəlif memarlıq üslublu onlarla dəbdəbəli saraylar sayəsində “Bütün Adriatik kinostudiyası”na çevrilən Dubrovnik bütün yay boyu incəsənət aləminin ən böyük EXPO məkanına çevrilir. Festivalın açılış mərasimi ənənəvi olaraq St. Vlach kilsəsinin qarşısında keçirilir. Bu, Riyeka karnavalına bənzər möhtəşəm atəşfəşanlıq və genişmiqyaslı yürüşlərlə müşayiət olunur, lakin sonra baş verənlərin cazibə dərəcəsi səmaya qalxır. Yüzlərlə, yüzlərlə musiqi, rəqs və teatr tamaşaları; balet və folklor perfomansları, opera, caz və klassik orkestrlər, illüzionistlər, klounlar, akrobatlar, kəndirbazlar... Sənət və mədəniyyəti sevirsinizsə (daxili uşağınızla mübahisə etməyin!), özünüzü gözəllik və yaradıcılığın sehrli atmosferinə qərq edin!

Photo by Chris Curry on Unsplash

Bütün gecəni rəqs etmək və əylənmək həvəskarları mütləq tarixlə müasirliyin birləşdiyi 15-ci əsrin köhnə qalasında və eyni adlı unikal məkanında yerləşən “Revelin” disko klubunu ziyarət etməlidirlər. Dünyaca məşhur DJ-lər burada tez-tez qonaq olurlar. Onlar Revelin rəqs meydançasında saatlarla unudulmaz atmosfer yaradırlar. Bu işdə onlara əla səs və işıqlandırma avadanlıqları, köhnə şəhərin terrasından və dənizdən açılan möhtəşəm mənzərə... eləcə də insanlar kömək edir. İki min yarım raverdən ibarət mehriban, enerjili xorvat auditoriyası standart diskotekanı enerji və ruh baxımından müstəsna diskotekaya çevirir.

Dubrovnik heç vaxt darıxmır. İçəri Şəhərin daş döşənmiş yolu ilə birbaşa Revelindən enərək, tağa daxil olacaqsınız və özünüzü Kral Limanı üçün istifadə olunmuş ağ-narıncı küçə labirintinin əsas arteriyası olan Stradunda tapacaqsınız. İstənilən mərkəzi turist küçəsi kimi bura da insanlar və mağazalarla doludur.

Photo by Kellie Benz on Unsplash

Bununla belə, Stradun parlaq vitrinlər və şüşə divarlarla dolu deyil; butiklər orta əsr qala arxitekturasında monumental görünüşünü pozmadan kiçik qapı və pəncərələrlə üzvi şəkildə həkk olunub. Küçələrdə tənbəl gəzintiləri "Nancy Drew" üslubunda maraqlı macəraya çevirən çoxsaylı kvest studiyaları da var. Düşünmədən, suvenir dükanına gedin, gözə çarpmayan tütün borusu (parol belədir) ilə maraqlanın və turistlərin gözündən gizlədilmiş uşaq basketbol meydançasına aparan gizli dəhlizə girin. Bu oyunlar zamanı siz İçəri Şəhərin bir çox sirlərini kəşf edəcək və mükafat olaraq müntəzəm yaddaş maqnitləri alacaqsınız. Ən azı!

Zaqreb: İşıq və Sevgi

Xorvatiyanın paytaxtı hər il genişmiqyaslı maraqlı tədbirlərə ev sahibliyi edir. Qışın sonunda Zaqreb sehrli və rəngarəng məkana çevrilir. İşıq Festivalı burada memarlıq və təbii məkanlardan multimedia qurğularının obyekti kimi məharətlə istifadə edən işıqlandırma dizaynerlərinin və 2D/3D quraşdırma peşəkarlarının bayramı kimi təşkil olunur. Yaxın bir neçə gün ərzində qədim memarlıq şah əsərlərinin ətrafına fotonik üzüm bağlayan müasir texnologiyalar şəhər sakinlərinə və qonaqlarına unudulmaz emosiyalar bəxş edir. Bundan əlavə, festival çərçivəsində konsertlər, sərgilər, teatr tamaşaları və film nümayişləri kimi müxtəlif mədəni tədbirlər keçirilir.

Təşkilatçılar təkcə mədəni deyil, həm də texniki təhsil amilinə diqqət yetirirlər. Festivalda işıqlandırma dizaynı və onun həyatın müxtəlif sahələrində tətbiqi haqqında daha çox öyrənmək istəyən hər kəs üçün ustad dərsləri, mühazirələr və seminarlar keçirilir. Zaqrebdəki İşıq Festivalı kifayət qədər gənc təşəbbüsdür; o, yalnız beşinci ildir (pandemiya dövrü nəzərə alınmır) keçirilir və hər dəfə öz sərhədlərini genişləndirir. Bu il tədbir şəhərin müxtəlif yerlərində, o cümlədən İçəri Şəhər, Zrinjevac parkı, Ban Yelaçiç meydanı, Nəbatat bağı və bir çox başqa yerlər daxil olmaqla, onlarla məkanı əhatə edib. Hər yerdə siz formaların, rənglərin, hərəkətlərin və musiqinin heyranedici şoularını görə bilərsiniz. Bəzi qurğular tamaşaçıların hərəkətlərinə reaksiya verir, onları oyuna cəlb edir. Məsələn, bir il əvvəl Kral Tomislav meydanında özünüzü alovlu orkestrinin dirijoru, Ilıca küçəsində isə binanın fasadında işıqla rəsm çəkən rəssam kimi hiss edə bilərdiniz.

Yayda Avropanın ən qədim folklor festivallarından biri şəhərin demək olar ki, eyni məkanlarında keçirilir və qitənin hər yerindən ən yaxşı rəqs və musiqi qruplarını bir araya gətirir. Burada hər kəs, istər böyük bir ansamblın, istərsə də kiçik truppanın üzvü qismində, müxtəlif üslubların, janrların və ənənələrin vahid parlaq rəng palitrasında birləşdiyi ümumi mədəni mənzərəyə özünəməxsus töhfəsini verir. Müsbət kollektiv yaddaşın bu orijinal bayramında Xorvat xalq rəqsləri və ənənəvi musiqi alətlərinin tam hüquqlu eksperti olaraq ayrıla bilərsiniz. Və ya fransız salonuna məxsus: “cotillon” və “quadrille”.

Photo credit: S. Cerić Kovačević/Zagreb Tourist Board

Daha müasir musiqi sevənlər üçün Xorvatiyanın paytaxtı ölkənin ən böyük musiqi festivalı olan “INMusic”ə ev sahibliyi edir. Həm də əsas meydanda deyil, gölün ortasındakı əsl adada... Bəli, Jarun gölündəki geniş yaşıl Xorvat Gəncləri Adası indi rok və elektron musiqi üçün ən uyğun səhnədir! İldən-ilə burada Michael Kiwanuka, LP, Placebo və ya Florence + The Machine kimi ikonik şəxsiyyətlər bir araya gəlir.
Adi vaxtda, festivallarla məşğul olmayan zamanda, Zaqrebin turistik yerlərini gəzərkən və müxtəlif dövrlərin görməli yerlərini nəzərdən keçirərkən, eyni adlı küçədəki Müqəddəs Kirill və Mefodi kilsəsinə baxın. Bu, Xorvatiya Yunan Katolik Kilsəsinin ən əhəmiyyətli və gözəl məbədlərindən biridir – xristianlığın nadir və buna görə də memarlıq baxımından maraqlı bir qolu. Kafedral 19-cu əsrin sonunda tikilmiş və Avstriya memarı Hermann Bohle tərəfindən neo-Bizans tarixçiliyi üslubunda dizayn edilmişdir. Onun hündür zəng qülləsində müqəddəslər Kirill və Mefodi, Müqəddəs Məryəm Anaya və Müqəddəs Ostroqlu Vasiliyə həsr olunmuş üç ağır zəng var. İçərisində xorvat rəssamı İvan Tisovun zəngin əsərlər kolleksiyası mövcuddur. Həm də diqqətinizi müxtəlif ölçülü 57 nişandan ibarət palıd ağacından hazırlanmış ikonostazın nadir gözəlliyi cəlb edəcək - hətta dünyəvi bir insanın da diqqətsiz qoya bilməcəyi bir mənzərə!

Bununla belə, prinsipial dünyəvi insanlar üçün, kilsə ilə tam üzbəüz Qırılmış Münasibətlər Muzeyi öz qapılarını açır – qıvrılmış sevgi ilə əlaqəli obyektləri görə biləcəyiniz unikal bir məkan. Muzeyin əsası 2006-cı ildə keçmiş sevgililər Olinka Vištica və Dražen Grubišić tərəfindən qoyulub. Onlar çətin boşanmadan sonra şəxsi əşyalarını sənət layihəsinə çevirmək qərarına gəliblər. Onlar dünyanın hər yerindən ayrılıq hekayələrini bölüşmək istəyən insanlardan əşyalar toplamaq və müxtəlif ölkələrdə sərgilər təşkil etmək ideyası ilə çıxış ediblər. O vaxtdan bəri muzey ümumi planetimizin hər yerindən gələn cütlüklərin eksponatları ilə tamamlandı. Hər bir element kimin göndərdiyini, münasibətin nə qədər davam etdiyini və niyə bitdiyini izah edən qısa mətn ilə müşayiət olunur. Eksponatlar arasında oyuncaqlar, məktublar, fotoşəkillər, paltarlar, zinət əşyaları, hətta protez ayaq da görmək olar. Bəziləri qəlbə toxunan, bəziləri gülməli və ya qəribədir.

Photo credits timeout.com

Photo credits timeout.com

Bu muzey sizi necə sevdiyimizi və ayrıldığımızı, hisslərimizin yaddaşını necə saxladığımızı və ya itirdiyimizi və ayrılıqdan necə sağ çıxa biləcəyimizi və yeni həyata başlaya biləcəyimizi düşünməyə vadar edir. Bizə başqalarının səhvlərindən dərslər çıxarmaq, yaxınlarımızı, böyük sevgimizi, habelə bu cür sevgi yadigarını yaradan, həssas insanlarla dolu gözəl ölkəni sevməyə öyrədir. Axı sevgi, bizim üçün ən yüksək dəyərdir, tətbiq edilməmiş, tapılmamış, ancaq dünyaya gəldiyimiz andan içimizdə gizlənmiş təbii daxili dəyərdir; o qədər vacibdir ki, bəzən bu barədə danışmağı unuduruq...