Bu gün maliyyə mənzərəsi misilsiz sürətlə inkişaf edir: necə ödədiyimiz, necə alış-veriş etdiyimiz və pulla necə davranmağımız hər zamankından daha tez dəyişir. Biz Visa-nın baş vitse-prezidenti, Mərkəzi Avropa, Yaxın Şərq və Afrika (CEMEA) üzrə Məhsullar və Həllər Departamentinin rəhbəri Qodfri Sallivanla söhbət etdik. Söhbətimiz innovasiyaların qlobal ödənişləri necə dəyişdirdiyi, qarşıda duran çağırışlar və niyə məhz Azərbaycanın regionun ən dinamik rəqəmsal bazarlarından birinə çevrildiyi barədə oldu.
Azərbaycan bazarı olduqca dinamikdir
Məsələn, Azərbaycanda bu gün ödənişlərin 67%-i və tranzaksiyaların 91%-i rəqəmsal şəkildə həyata keçirilir
Hazırda qlobal ödənişlər mənzərəsini necə xarakterizə edərdiniz? Onu müəyyən edən əsas tendensiyalar hansılardır?
Qlobal ödəniş ekosistemi hazırda çox maraqlı mərhələdədir. Təxminən hər on ildən bir bu sahədə ciddi bir sıçrayış baş verir. Əvvəlcə biz fiziki ödənişlərlə başladıq — mağazaya gedib şəxsən ödəyirdik. Sonra 1990-cı illərin ortalarında e-ticarət inqilabı, daha sonra isə mobil ticarət dövrü başladı — yəni əməliyyatlar saytlardan smartfonlara keçdi.
Biz inanırıq ki, indi növbəti böyük mərhələyə — agent-kommersiya dövrünə daxil oluruq. Bu mərhələdə süni intellekt agentləri təkcə axtarış və baxış üçün deyil, həm də birbaşa ödənişlərin həyata keçirilməsi üçün istifadə olunacaq.
Aparılan son sorğumuzda iştirak edənlərin təxminən 60%-i artıq alış-veriş seçimlərini araşdırmaq və ya uçuş biletlərində ən sərfəli təklifləri tapmaq üçün süni intellektdən istifadə etdiklərini bildirib. Ödənişlərin bu prosesə problemsiz inteqrasiya olunması kommersiya fəaliyyətində böyük artım yaradacaq.
Digər mühüm tendensiya steyblkoinlərin artmasıdır. Bu sahəyə böyük maraq və ciddi investisiyalar yönəlir və biz hazırda steyblkoinlərdən istifadə üçün üç fərqli yanaşma üzərində çalışırıq.
Və nəhayət, çox da başlıqda görünməsə də, son dərəcə əhəmiyyətli bir məsələ — ödənişlərin rəqəmsallaşdırılması və nağdsız iqtisadiyyata keçiddir.
Məsələn, Azərbaycanda ödənişlərin 67%-i və tranzaksiyaların 91%-i artıq rəqəmsal şəkildə həyata keçirilir.
Bu gün ödənişlər sahəsində əsas çağırışlar hansılardır və Visa-nın yeni məhsul və xidmətləri onları necə həll edir?
Birincisi — dələduzluq riski. Biz şəbəkəmizin təhlükəsizliyinə çox ciddi investisiyalar qoyuruq. Əsas yeniliklərimizdən biri Visa Protect for Account-to-Account payments sistemidir — bu, süni intellektlə işləyən risk qiymətləndirmə alətləri sayəsində maliyyə qurumlarının real vaxt rejimində fırıldaqçılığın qarşısını almağa kömək edən xidmətlər toplusudur.
Ödəniş təhlükəsizliyinin digər vacib elementi tokenləşdirmədir. Burada 16 rəqəmli kart nömrəsi əvəzində şifrələnmiş token istifadə olunur. Bu token satıcı və ya emissiya edən bank tərəfindən saxlanılır, bu da əməliyyatları daha təhlükəsiz edir. Hazırda dünyada 11 milyarddan çox Visa tokeni dövriyyədədir — bu, ödəniş təhlükəsizliyi sahəsində əhəmiyyətli bir mərhələdir.
İkinci çağırış — e-ticarət təcrübəsinin təkmilləşdirilməsidir.
Hazırda onlayn alış-veriş bəzən hələ də yorucu görünür: kart məlumatlarını və SMS kodlarını əl ilə daxil etmək lazımdır. Bu prosesi sadələşdirmək üçün biz Click to Pay və Visa Payment Passkey həllərini təqdim etdik.
Click to Pay tokenləşdirilmiş ödəniş məlumatlarını təhlükəsiz şəkildə saxlayır və bir neçə kliklə ödəməyə imkan verir, Visa Payment Passkey isə SMS kodları əvəzində barmaq izi və ya Face ID ilə biometrik təsdiqləmə təqdim edir.
Bu iki texnologiya birlikdə müştərilərə yalnız telefon nömrəsini və ya e-poçt ünvanını daxil edib, barmaq izi və ya Face ID ilə əməliyyatı təsdiqləməklə alış-veriş etməyə imkan yaradır. Nəticədə e-ticarət həm rahat, həm də təhlükəsiz olur.
Gənc nəsil arasında ödəniş davranışları necə dəyişir və Visa bu dəyişiklərə necə cavab verir?
Z nəsli əvvəlki istehlakçılardan tamamilə fərqlənir. Onların ödənişlərlə bağlı gözləntiləri çox yüksəkdir: hər şey onlayn, ani və təhlükəsiz olmalıdır.
Qlobal ödəniş ekosisteminin aparıcı iştirakçısı kimi biz bu gözləntiləri qarşılamaq üçün daim yeniliklər edirik.
Ən vacib məqam sadəlikdir – və Visa Payment Passkey məhz bunu təmin edir: artıq SMS ilə təsdiqləmə tələb olunmur. Bundan başqa, gənclər hər dəfə alış-veriş zamanı kart məlumatlarını əl ilə daxil etmək istəmirlər. Click to Pay və tokenləşdirmə texnologiyaları sayəsində onlar yalnız telefon nömrəsi və seçilmiş kart vasitəsilə ödəmə həyata keçirə bilirlər.
Sizcə, yaxın gələcəkdə maliyyə, ödənişlər və ticarət necə inkişaf edəcək? Bu sahələrdə süni intellektin rolu nədən ibarətdir?
Bu ilin əvvəlində keçirilən Visa Global Product Drop tədbirində biz Visa Intelligent Commerce adlı yeni bir ekosistemi təqdim etdik — bu, ChatGPT, Perplexity, Grok və Anthropic kimi aparıcı AI platformaları ilə inteqrasiya üçün nəzərdə tutulmuş beş API-dən ibarətdir.
Bu API-lər istifadəçiyə Visa kartını AI agentinə bağlamağa, onu şəxsi köməkçisi kimi autentifikasiya etməyə və xərcləmə limitlərini müəyyən etməyə imkan verir. Bundan sonra agent istifadəçi adından təhlükəsiz alış-veriş edə bilər.
Bütün bu partnyorlar Visa tərəfindən tam yoxlanılmış və təsdiqlənmişdir. Necə ki, bizdə “Müştərini tanı” prinsipi var, eləcə də “Agentini tanı” prinsipinə əməl edirik. Yəni əgər AI agent Visa Intelligent Commerce ekosistemi daxilində işləyirsə, siz onun tam təhlükəsiz olduğunu bilirsiniz.
Ən vacib yeniliklərdən biri — Visa-nın anonimləşdirilmiş əməliyyat məlumatlarına əsaslanaraq AI modelləri vasitəsilə fərdiləşdirilmiş təkliflər təqdim etmək imkanını yaratmasıdır.
Məsələn, siz agentinizə deyə bilərsiniz: “Gələn həftəsonu Dubaya getmək istəyirəm, mənim üçün bilet al” — o isə bunu sizin yerinizə təhlükəsiz şəkildə Visa vasitəsilə həyata keçirəcək.
Azərbaycan bazarını necə qiymətləndirirsiniz və burada Visa-nın yeni məhsul və xidmətləri üçün hansı imkanlar görürsünüz?
Azərbaycan bazarı son dərəcə dinamikdir. Ölkə artıq rəqəmsallaşma istiqamətində əhəmiyyətli yol qət edib.
Hazırda 16 və 17 yerli bank müvafiq olaraq Apple Pay və Google Pay xidmətlərini dəstəkləyir və bu texnologiyalar artıq gündəlik həyatın bir hissəsinə çevrilib.
Biz həmçinin hələ də nağd ödənişlərin geniş istifadə olunduğu sahələrdə rəqəmsal həlləri tətbiq edirik — məsələn, Bakı Dairəvi Dəmir Yolu ilə əməkdaşlıq çərçivəsində indi Bakı–Sumqayıt marşrutunda rəqəmsal ödənişlər mümkündür.
Azərbaycanın rəqəmsal ödənişlərin gələcəyi üçün çox güclü bazası var — geniş mobil və rəqəmsal istifadə, eləcə də qabaqcıl dövlət yanaşması. Biz əminik ki, agent-kommersiya və digər innovasiyalar burada çox sürətlə tətbiq olunacaq.
