2025-ci ilin iyun ayında Norveçin füsunkar sahil şəhərciyi Staverndə unudulmaz mədəniyyətlərarası dialoq baş tutdu. Nerdrum Muzeyinin dəstəyi ilə keçirilən “Şərq və Torpaq” festivalı xüsusi bir tədbirlə — “İpək Yolundan Stavernə” adlı Azərbaycan Mədəniyyəti Günü ilə başa çatdı. Festivalın rəsmi tərəfdaşlarından biri mədəni körpülər qurmağı qarşısına məqsəd qoyan CAN təşkilatı oldu. O, bu proqramı Nerdrum Muzeyi, Sjøparken və Tur Heyerdal İnstitutu ilə əməkdaşlıq çərçivəsində böyük qürurla təqdim etdi.
Bu unikal mədəniyyət günü tarix, sənətkarlıq və bədii ifadə ilmələrini birləşdirərək, ənənəvi milli geyimlər, Qarabağın sehrli xalçaları və Norveç–Azərbaycan musiqisi vasitəsilə norveçli tamaşaçılara Azərbaycanın canlı ənənələri ilə nadir və unudulmaz bir görüş bəxş etdi. Hər gün festivala 700-dən çox qonaq — rəssamlar, diplomatlar, alimlər və mədəniyyət həvəskarları qatılırdı. Bu bayram əcdadlarımızdan gələn fəlsəfi köklərin, əbədi dəyərlərin və estetik dünyagörüşünün əsl təntənəsinə çevrildi.
“Şərq və Torpaq” festivalının proqramına Slovakiya, Rumıniya, Qazaxıstan və Azərbaycanın xüsusi mədəniyyət günləri daxil idi. Festival boyunca qonaqlar milli geyimlər və Azərbaycan xalçalarından ibarət daimi sərgidən zövq almaq imkanı qazandılar — bu sərgi sənətkarlığın və mədəni rəmzlərin canlı qalereyasına çevrildi.
Davamlı dəb və zamansız dizayn haqqında söhbət
Gün dərin mənalı və düşündürücü bir panel ilə başladı. Davamlılıq və zamansız dizayn mövzusuna həsr olunmuş bu müzakirədə moda dizayneri Eline Dragesund, bəstəkar Martin Romberg, şair Aftur Nerdrum və moda dizayneri, CAN təşkilatının sədri Şervin Nəcəfpur çıxış etdilər. Panel iştirakçıları birlikdə klassik estetika, uzunömürlülük və ekoloji düşüncə əsasında formalaşmış yeni "Kitsch" dəb kolleksiyasını təqdim etdilər.
Nerdrum ailəsinin şəxsi dərzisi olan Dragesund klassik siluetlərə, təbii materiallara və “yavaş dəb” fəlsəfəsinə olan sevgisindən danışaraq vurğuladı: “Bu yalnız geyin deyil, bu, hər tikişdə keçmişə olan ehtiramın nümayişidir”.
Nəcəfpur söhbətə Azərbaycan milli geyimləri haqqında danışmaqla xüsusi bir dərinlik qatdı — bu geyimlər müxtəlif bölgələrin kimliyini yaşadan canlı ifadə formalarıdır. “Hər bir milli geyim öz köklərini gəldiyi bölgənin rənglərində, naxışlarında və ənənələrində tapır,” — deyə o bildirdi. O, həmçinin Norveç və Azərbaycan milli geyimləri arasındakı heyrətamiz oxşarlıqlara da toxundu: “Coğrafi baxımdan uzaq olsalar da, hər iki mədəniyyət geyim vasitəsilə ləyaqəti, ustalığı və təbiətə yaxınlığı ifadə edir.”
Kimlik və irs ilmələri
Müzakirə Azərbaycan Milli Tarix Muzeyinin şöbə müdiri və “Alaca” Milli Geyim brendinin təsisçisi dosent Gülsəda Abdullovanın hazırladığı “Əsl Azərbaycan Milli Geyimləri” adlı təsirli vizual təqdimata çevrildi.
Qarabağ, Şəki, Zaqatala, Təbriz və İrəvan xanlığının geyimləri Stavern şəhərinin yerli sakinləri tərəfindən nümayiş etdirildi və tanınmış jurnalist Nigar İbrahimova tərəfindən incəliklə təqdim olundu. Bu nümayiş, Norveç muzeyində orijinal Azərbaycan milli geyimlərinin ilk nümayişi idi və mədəni diplomatiyada dərin iz buraxdı.
Qarabağdan Norveçə
Tədbirin ən diqqətçəkən anlarından biri məşhur Azərbaycan rəssamı və Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü Elnarə Rəsulovanın şəxsi kolleksiyasından təqdim olunan Qarabağ xalçalarının möhtəşəm sərgisi oldu.
Tarixən İpək Yolu boyunca ticarət edilən və saraylarda, müqəddəs məkanlarda yüksək qiymətləndirilən Qarabağ xalçaları mürəkkəb naxışları və simvolik dili ilə seçilir. Rəsulovanın kolleksiyası yalnız Azərbaycan mədəniyyətinin yüksək sənətkarlıq səviyyəsini deyil, həm də onun mənəvi dərinliyini əks etdirirdi.
Sərginin emosional mərkəzində iki il dörd ay ərzində toxunmuş, iki tərəfli ipək və yun sənət əsəri — “Atanın Vəsiyyəti — Oğulun Qalibiyyəti” dayanırdı. Bu xalça Prezident Heydər Əliyevin və onun oğlu İlham Əliyevin əzəmətli mirasını sənətkarlıq və mədəni simvollar vasitəsilə ehtiramla yad edir.
Layihə Yurd Qalereyası, Laçın Xalça Mərkəzi və Yaradıcılıq Mərkəzi tərəfindən böyük qürurla dəstəklənirdi. Sərgi o qədər təsirli oldu ki, bir neçə norveç muzeyi gələcək əməkdaşlıqlar üçün maraq göstərdi və bu da xalça irsinin ümumdünya dilini bir daha təsdiqlədi.
Milyard il öncə
Qızılı yay günəşinin işığı Stavern üzərində patlayarkən, festival möhtəşəm musiqi çıxışı ilə sona çatdı. Norveç-Azərbaycan sənətçisi Marie Sahba, Nawar Alnaddaf (ud, fleyta, vokal) və Martin Vinje (klavişlər, elektronika) ilə birgə səhnəyə çıxdı və həm yaxınlıq, həm də böyük əzəmətlə dolu “Milyard İl öncə” adlı təsirli musiqi proqramını təqdim etdi.
Ənənəvi Azərbaycan melodiyalarını müasir elektron səslərlə birləşdirən Sahba, kimlik, yaddaş və mənsubiyyət mövzularını araşdıran dərin bir səsləndirmə aləmi yaratdı. Çıxış “Azeri Baby” ilə zirvəyə çatdı — bu mahnı onun mərhum atasına ithaf olunurdu. İngilis və Azərbaycan dillərində ifa olunan mahnı dinləyicilərin qəlbinə toxundu; onlar səmimi enerji və sevinclə nəqarət hissəsini birlikdə ifa etdilər.
Qafqaz və Anadolu Dadları
Qonaqlar həmçinin rəngarəng təamlarla zəngin qastronomik təcrübə yaşadılar. NorAs Wine Import tərəfindən təqdim olunan AzGranata-nın Azərbaycan şərabları, Qafqaz ətəklərinin günəşli terroirindən nar, alça və digər zəngin notlarla tanış etdi. Türkiyənin sağlam qidalanma brendi Naturella-nın orqanik smuziləri Aralıq dənizi təravətini əlavə edərək, axşam üçün sağlam və canlandırıcı vurğu oldu. Bu kulinariya təcrübələri Norveçdə Azərbaycan qonaqpərvərliyinin isti ruhunu, dostluğu və rifahı təmsil etdi. 500-dən çox qonaq bu ləziz dadlarla tanış oldu və qurtum mədəni təcəssümə çevrildi.
Mədəni Körpülərin, İrsin və Dialoqun Festivalı
“Bu, sadəcə bir tədbir deyildi. Bu, reallaşan bir arzu idi — milli sərvətlər vasitəsilə körpülər qurmaq, tarixə səssizlikdə danışmaq və əcdadlarımıza bu gündən səs vermək.”
— Şervin Nəcəfpur, CAN təşkilatının sədri
CAN-ın missiyası davamlı mədəni körpülər yaratmaqdır. Bizim yolumuz CAN rəsmi olaraq 2018-ci ildə təsis olunmazdan çox əvvəl başladı.
Şəxsi olaraq, bu missiya uşaqlıq illərimə gedib çıxır. Mən Norveçdə, Urmiya şəhərindən olan Cənubi Azərbaycanlı ailədə anadan olmuşam. Valideynlərim sənəti, kimliyi və insan əlaqələrini birləşdirən layihələrlə irsimizi və ənənəmizi yaşadırdılar. İndi onların zəhmətini qürurla davam etdirmək, doğma vətənim Azərbaycanı və onun zəngin mədəni irsini burada, Skandinaviya incisi — Norveçdə təmsil etmək mənim üçün böyük şərəfdir.
2019-cu ildə Azərbaycan Milli Lideri Heydər Əliyev ilə Norveçli tədqiqatçı Tur Heyerdal arasında möhtəşəm dostluqdan ilhamlanan “Doğma Torpağımızı Kəşf Etmək” layihəsini həyata keçirdik. İlk sərgini Norveçin paytaxtı Osloda təşkil etdik və bundan sonra Vestfold Muzeylərinin tərkibindəki Tur Heyerdal İnstitutundan sərgini Tur Heyerdalın doğulduğu Larvik şəhərinə gətirmək üçün dəvət aldıq. O vaxtdan bəri hər il bir çox mədəni layihələri böyük qürurla həyata keçirir, sənət, irs və dialoq vasitəsilə körpülər qurmağa davam edirik.
Qədim parçalarla bəzədilmiş muzey divarlarından tutmuş, Şimal ab-havasında əks-səda verən müasir melodiyalara qədər, “İpək Yolundan Stavernə” layihəsi Azərbaycan-Norveç mədəni əlaqələrində yeni bir səhifə açdı. Bu, təkcə mədəni diplomatiya deyildi; yaddaş, sənətkarlıq və qarşılıqlı hörmətlə formalaşan səmimi bir dialoq idi.
Və necə deyərlər - bu yalnız başlanğıcdır.
