İnstaqramda axtarış pəncərəsinə Etiquette sözünü yazın və dərhal Tatyana Polyakovanın səhifəsinə daxil olacaqsınız. Xeyr, məşhur detektiv yazıçısı deyil, tamamilə fərqli – Monako knyazlığında etiket dərsi vermək üçün lisenziyanın yeganə sahibi və ümumiyyətlə, bu növ tədris üsulu üzrə yeganə insanın səhifəsinə. Etiket və mədəniyyətlərarası kommunikasiya kursunun müəllifi, filoloq, etnoqraf, həvəskar səyyah Tatyana Polyakova həm kübar cəmiyətdə, həm protokol və rəsmi görüşlərdə, həm də piyada gəzintilərdə və şəhər küçələrində asanlıqla ünsiyyət qurur. Hər sözünün arxasında öz abunəçiləri, master-klass auditoriyası, indi isə NARGIS oxucuları ilə bölüşməkdən məmnun olduğu təcrübə var.
Siz tez-tez milli mənsubiyyət və özünütəqdimetmə mövzularına toxunmağa başladınız. Niyə bu mövzu sizə bu qədər yaxındır?
Bəxtim gətirdi: uşaqlıqda bir neçə mədəniyyət və bir neçə dildə yaşadığım təəssüratları, həmçinin böyük beynəlxalq şirkətlərdə topladığım təcrübələri etiket və mədəniyyətlərarası ünsiyyət mövzusunda biznes-layihəyə çevirməyi bacardım. Özümü hər şeyi bilən kimi göstərmək istəmirəm, heç kimi öyrətmək istəmirəm, sadəcə öz təcrübəmi müzakirə edirəm. Bununla necə məşğul olmağa başladım? Bu çox həssas bir hekayədir. Xatırlayıram, 17 yaşında sürücülüq vəsiqəsi alanda düşündüm: “Nə qədər maraqlıdır! Avtomobili işə salmaq üçün o qədər qayda bilməlisən ki! Həm də məndən yol qaydalarına mütləq əməl etməyimi gözləyirlər! Bəs niyə kimsə mənə insanlarla ünsiyyət qaydalarını öyrətməyiblər, hətta əsaslarını belə öyrətməyiblər?" Mənim həyat qaydam: hər kəsin xoşuna gəlmək mümkün deyil, əsas odur ki, heç kəsi incitməyəsən!
Etiket üzrə ekspert yolunuz necə başladı?
Gözlənilib-gözlənilmədən olsa da, ilk kursumu uşaq auditoriyasına ünvanladım. Uşaqların tək gəlməyəcəyini bilirdim – mütləq valideynləri ilə birlikdə gələcəklər. Bir dəfə məndən soruşdular ki, illərlə işlədiyim böyüklərdən sonra niyə uşaqlara müraciət etdim. Cavab sadədir: uşaqlara etibar edə bilərəm, böyüklərə deməyə cəsarət etmədiyimi onlara deyə bilərəm. Böyüklər artıq uğurlu aprioridir, onlar artıq dünyanı fəth ediblər. Uşaqlar isə mənə qiymətsiz etimad və səmimi emosiyalar bəxş edirlər.
Müasir dünyada hansı etiket sirlərini bilməliyik?
Qonaq dəvətini qəbul edərkən paltarın rəngini və tərzini, topuqların hündürlüyünü seçmək üçün dəvət edən şəxsin boyunu, yaşını, milliyyətini xatırlamaq faydalıdır. Qonaqlığın səbəbi nə olursa olsun, ilk növbədə uyğun görünmək lazımdır. Qəşəng geyinmək başqa şeydir, geyim üçün səbəb lazımdır. Uşaqlıqdan xatırlayıram: "Ziyafət libası geyin". Başa düşmürdüm, ətrafa baxırdım... sözün də qafiyəyə uyğun gəldiyini "düşünürdüm". Atamın sərt, inandırıcı məsləhətləri adi günlərdə də "Uyğun geyin" kimi səslənirdi. Ona minnətdaram. Hər şey üçün və həmişə! Rəy və zəmanət məktubu necə olursa olsun, Excel göstəricilərinə görə işə götürülməsinə baxmayaraq ən vacib – fərdi keyfiyyətlər və yan-yana yaşamaq bacarığıdır. Həm kollektivdə, həm də həyatda. Marketoloqların fikrincə, peşəkar biliklər karyeranın yalnız 20%-ni müəyyənləşdirir, qalanları insanın ünsiyyət qurmaq, idarə etmək, ön görmək, planlaşdırmaq və ən əsası kommunikasiya mexanizmləri ilə işləmək bacarığıdır. Bütün bunlar həyatın karuselidir. Müəyyən bir fəaliyyət növünə meyl – şəxsiyyət xüsusiyyətlərindən biridir. Karyera gözləntiləri həmişə yüksəkdir, amma peşəkar uğurlar yalnız şəxsiyyət xüsusiyyətlərini vurğulayır – anadangəlmə və qazanılmış. Etiket, nadir hallar istisna olmaqla, uşaqlar və böyüklər üçün olmadığı kimi, kübar və ya işgüzar olaraq da bölünmür. O insanın həyatında ömürlük tək olur.
Etibarlı ünsiyyəti daha asan və daha effektiv necə yaratmaq, uzunmüddətli peşəkar münasibətlər necə qurmaq lazımdır?
Ən sevdiyim nümunə çaydır, bu ən çox yayılmış içkidir. Həm kübar, həm də qonaqpərvərlik jestidir. Hələ ev sahibləri ilə ortaq söhbətiniz olmasa da, armudu stəkanı əlinizdə düzgün tutmağı bacarmalısınız. Bilmirsinizsə, ev sahiblərindən soruşun. Onlar deyəcəklər. Ənənəyə görə qürur duymağınız onları dəyərləndirəcək. Sizi də. Dadı qiymətləndirin, sizi qonaq edən insanları və onların təqdim etdikləri təamları tərifləyin. Bir jestlə, bir sözlə, baxışlarınızla, nəzakətlə başınızı əyməyinizlə. Alqış etmədən və ayağınızı yerə vurmadan. Çay ideal bir səfir və missionerdir, bu qurmanların və adət-ənənələri sevənlərin içkisidir. Çay bir körpü, bir keçiddir. Mənim sadiq və ən etibarlı səyahət yoldaşımdır.
Uşaq ikən ingilis dilində hind kitablarından birində Mahatma Qandinin sözlərini oxumuşdum: "Evinizin qapı və pəncərələrini açıq saxlayın, qoy mədəniyyətlər və ölkələr evinizə daxil olsun." Əyani məsləhət yadımda qalıb. İllər keçdikcə çoxdilli, çoxmədəniyyətli uşaqlığımın təcrübəsinə nəzər salaraq başa düşdüm ki, yalnız söhbət edərək, qonaq gedərək və ya başqasının evində təsadüfi ziyarətçi olaraq və səmimiyyətlə, başqa mədəniyyətləri evlərinizə dəvət edərək, buraxaraq, hətta mədəniyyətlərarası emosiyaların və həyatımdakı adətlərin cərəyanını – cərəyan olmadan olmaz – təşkil edərək özümü hiss etməyə başladım. Hər zaman mənzərəli açıq pəncərə və ya balkon qapısı bu gün də mənim tutumlu obrazımdır. Həm evimin, həm həyatımın. "Sən haradansan?" sualı mərtəbə və ya ünvan haqqında deyil. Bu, nəsil-nəcabət, köklər, nəhayətində coğrafi ad barədə sualdır. Buna qəlbimizin skaneri o qədər asanlıqla yapışır ki! Bu coğrafi ad, zona, həyatınızın ölkəsi sizdən barmağınızdakı üzükdən daha çox bəhs edəcək. Cavabınız həmsöhbətinizi yönləndirməyə kömək edəcək: sizə çay və ya qəhvə, bəlkə də şərab təklif etməyə yol göstərəcək. Ya da eleqant şampan? Səmimiyyət diqqət qədər xoşdur. Qonaqpərvərlik jestindən və kübar cəmiyyətə münasib olub-olmadığınız testindən imtina etməyin. Sadəcə dadına baxın, içməyin, əgər istəmirsinizsə, əlavə süzməyəcəklər. Piyaləni, stəkanla nəlbəkini, fincanı, bokalı əlinizdə gözəl tutun, içki barədə sorğu-sual edin – bununla siz həmin içkinin köklərinə, ənənəsinə gəlib çıxacaqsınız, ruh birliyi və ya ən azı təcrübə qazanacaqsınız...
Siz Tallində anadan olmusunuz, Moskva, Milan, Monako, Afina, Paris, Peterburqda yaşamısınız və işləmisiniz... Öz eviniz adlandıra biləcəyiniz bir yer varmı?
Köklərim sayəsində heç bir evdə daimi qala bilmərəm. Və təkcə mən yox. Mənim yaxın dostum var. İyirmi il əvvəl onunla birlikdə zarafatyana “yuvadan yuvaya” uçmaq daha rahat olsun deyə ən yaxın və ən əlverişli hava limanları olan şəhərləri axtarıb tapanda, deyirdim “Yaxşı, onda bu bizim evimizdir!” Hər zarafatda bir həqiqət payı var. Lakin o, bir evin kifayət olmadığını bildirərək mənim "nə demək istədiyimi" dərhal anlayırdı. Oyun hələ bitməyib. Təcrübə qazandıqdan və səhvlər üzərində işlədikdən sonra biz yenidən tonusdayıq və yaxşı əhvalla oynamağa davam edirik. Oynayırıq və yaşayırıq. Doğma adlar, sevimli kitablar, ailə irsi bir neçə ünvanda yerləşdirilib. Bir qayda olaraq, çay, şüşə və farfor böyük bir çeşiddədir, ancaq rəsmlər, xalçalar və gümüş qablar çox vaxt çatmır...
Yeni bir ölkəyə gəldiyinizdə ilk növbədə nəyə diqqət yetirirsiniz?
Anamın 94 yaşı var, mən həmişə ona olduğum yerlərdən kartlar göndərirəm. Həmişə şəhəri və tarixi qeyd edirəm. Kartlar həyat xronologiyasına və illüstrasiyalarına toplanır. Həm mənim həyatım, həm də mənə yaxın olan insanların, hansılardan ki, mən özüm də kartlar alıram. Əntiq və kitab mağazasına girdiyimdə ilk növbədə ölkənin memarlıq xüsusiyyətlərini və mədəniyyətini başa düşmək üçün poçt kartları axtarıram. Ölkənin dilini belə bilmədən, belə bir sürətlə yaşasam da, "yerlərin bədii dəyişikliyinə" öz blits-baxışımı edirəm. Qədim bağlara, şəhər parklarına, qədim bitkilərin botanika kolleksiyalarına baxmağı xoşlayıram. Bağları və mövsümi çiçəklənən cazibədar yerləri olan şəhərlər həmişə təqvimimdədir. Mənə insanlardan daha çox bitkilərlə rahatdır. Bir də sadiq itlərimlə. Ən ideal – insanların bağda, heyvanlar və ya bitkilər kolleksiyası ilə əhatə olunmasıdır. Bitkilərin adları, herbari – uşaqlıqdan bəri hobbimdir. Qlobus və bitki ensiklopediyası mənim masamda hər zaman yer almışdır...
Bu gün məşğul olduğunuz işə hansı uşaqlıq təəssüratları gətirib çıxardı?
Mənim yeddi yaşım vardı, qohumlarımla muzeyə getdik və mən dedim: "Bu ki nənənin tarlalarıdır!". Kimsə cavab verdi: "Xeyr, bu məşhur rus rəssamının əsəridir". Əmim isə dedi ki: "Bu Venesianovdur, o bizim ölkəmizdə yaşayıb." Uşaqlar ətraf dünyanı intuisiya səviyyəsində hiss edir, obrazlarla düşünür və gördüklərinə etibar edirlər. Onlar səmimiyyətdən imtina etmirlər və yeni təcrübələrə üz çevirmirlər. Səyahət edərkən həmişə uşaqları dinləyirəm. Uşaqlar kifayət qədər duyğu və yeni məlumatları ölçərək ən vacib və dəqiq suallar verirlər. Böyüklər onlardan baxmamağı, toxunmamağı, gözlərini bərəltməməyi, sığallamamağı, ağlamamağı... istəyirlər, daha sonra bunun səbəbini izah edəcəyini vəd edirlər. Məsələn, fransızlarda uşaq menyusu yoxdur, amma, buna baxmayaraq, onlar qurmandırlar. Onlar uşaqlara masadakı hər şeyi dadmağa icazə verirlər, onlar da uşaqlıqdan dadları və yeni dillərin lüğətini bilirlər. Odur ki, fransızlar, demək olar ki, uşaqlıqdan həyatın və dünyanın dadını bilirlər. Mədəniyyətlərin, ənənələrin birləşməsini YouTube-dan öyrənə bilməzsən! Dünyanın ən gözlənilməz yerlərində kurslarımı dinləyənlərlə və videolarımı qiymətləndirənlərlə qarşılaşanda çox şad oluram: etiket və mədəniyyətlərarası duyğuların incə mövzusuna toxunmaqda cəsarətim təqdir olunur! Mövzuya son dərəcə tələbat var imiş. Hər birimiz başqalarının təcrübələrini özümüzkünə, öz səhvlərimizə və duyğularımıza əlavə etməliyik. Bunun üçün dinləmək və eşitmək, seyr etmək və görmək, gəzmək, səyahət etmək lazımdır... Səyahət ən böyük azadlıqlardan biridir: anlamaq azadlığı, özündən utanmamaq azadlığı, gedəcəyin yeri seçmək azadlığı, insanlarla ünsiyyət qurmaq azadlığı, istədiyin yerdə dayanmaq azadlığı, dünyadan zövq almaq, günəşin çıxmasını və batmasını seyr etmək... Ancaq hər açılan səhəri, hər günü qiymətləndirmək üçün yetkin olmalısan. Və görüşdüyün, evini etibar etdiyin, kartlarını imzaladığın, hətta zövq almağa davam etmək üçün uzaq səfərlərdən gətirdiyin bitkilərə görə məsuliyyət daşımalısan. Evimin pəncərələri və balkonumun qapıları açıqdır. Külək, dalğaların səsi, əhval və təəssüratlar çay növünü seçməyə kömək edir...
Müsahibə: Emiliya Əliyeva
Foto: Natalya Şumova
#PHOTOSHOOT
Trendlər yoxsa tərz?
Tərz. O sizə zəhlətökən trendlərdən uzaqlaşmağa məcbur və kömək edir. Geyim aksesuarları, artefakt aksesuarları, kitab kolleksiyaları düşüncələri əvəz edir və modanı uğurla dəyərsizləşdirir.
Üç sözlə tərziniz.
Üç?! Bu çox lovğalıq kimi səslənəcək! Bir sözlə deyim: o mənimdir! Mənim tərzim - moda ilə zarafat etməkdir. Mənim tərzim – uyğun görünməkdir. Özüm və ətrafımdakılar üçün uyğun görünmək.
Ən sevdiyiniz etiket qaydası?
Hər kəsin xoşuna gəlmək mümkün deyil, əsas odur ki, heç kəsi incitməyəsən!
Geyim özünüzü ifadə etmək üsuludur?
Geyim sənin quyruğundur. Əgər söhbət təkcə quşlardan deyil, həm də cinslər, növlər və yarımnövlərdən gedirsə... Ancaq düzgün davranış və birlikdə yaşamaq artıq bir əyardır. Qiymətli metallardakı kimi.
Yaxşı zövqü necə inkişaf etdirmək olar?
İnsanları səmimiyyətlə sevmək, oxumaq və səyahət edərək.
Əsas moda qaydası?
Mənim həyat kredom – qarderob əşyalarının qarşılıqlı uyğun gəlməsidir.
Yenilik yoxsa vintaj?
Vintaj. Daha doğrusu şəxsi arxivdəki əşyalar.
Foto: Xalid Zeynalov
